അവർ ശവക്കൂമ്പാരത്തിന് മുകളിലൂടെ യാത്ര തുടരുകയാണ്

ഖാൻ യൂനിസിന്റെ പടിഞ്ഞാറ്, ഇസ്രയേൽ അതിർത്തിയോടു ചേർന്നുള്ള സ്ഥലത്തായിരുന്നു സെറിൻ്റെ വീട്. ഞങ്ങളുടെ വിവർത്തകയായിരുന്നു സെറിൻ, ഓരോ യുദ്ധഭൂമികളിലുമെത്തുമ്പോൾ പ്രാദേശികമായ ആശയവിനിമയം സുഗമമാക്കാൻ അതതിടങ്ങളിൽ നിന്നുള്ളവരെ വിവർത്തകരായി ഞങ്ങൾ ഒപ്പംചേർക്കാറുണ്ട്. ഗാസയിൽ ആ ദൗത്യം സെറിനായിരുന്നു. ഗാസ സർവ്വകലാശാലയിൽ നിന്ന് ഇംഗ്ലീഷ് ഭാഷയിൽ ഒന്നാം റാങ്കോടെ ബിരുദാനന്തര ബിരുദം നേടിയശേഷം വിവർത്തനത്തിൽ ഡിപ്ലോമയും പൂർത്തിയാക്കിയ മിടുക്കി. വലിയൊരു പച്ചക്കറിത്തോട്ടവും കൃഷിയുമൊക്കെയായി അച്ഛനും അമ്മയും അവരുടെ മാതാപിതാക്കളും രണ്ട് സഹോദരങ്ങളുമൊക്കെയായി വലിയൊരു കുടുംബം. കൃഷിയായിരുന്നു അവരുടെ പ്രധാന ജീവിതമാർഗം. അതുകൊണ്ടുതന്നെ അത് വിട്ടുപോരാൻ അവർക്ക് മടിയുമായിരുന്നു. ഇസ്രയേലി സൈന്യം ബോംബിടുമെന്ന് ആവർത്തിച്ച് മുന്നറിയിപ്പു നൽകിയപ്പോഴും അവർ താമസം മാറാൻ മടിച്ചു. അച്ഛനാണ് എല്ലാദിവസവും സെറിനെ ഞങ്ങളുടെ അടുത്ത് എത്തിച്ചിരുന്നത്. പതിവുപോലെ ഒരുദിവസം സെറിൻ അച്ഛനൊപ്പം അശുപത്രിയിലേക്ക് തിരിച്ചു. അദ്ദേഹം തിരികെ ചെല്ലുമ്പോൾ വീടിരുന്നിടം ബോംബിങ്ങിൽ തകർന്നുതരിപ്പണമായി കിടക്കുകയായിരുന്നു. വൃദ്ധരായ മാതാപിതാക്കളുൾപ്പെടെ മറ്റെല്ലാവരും മരിച്ചു. തുടർച്ചയായ ബോംബിംഗ് നടക്കുന്നതിനാൽ രക്ഷാപ്രവർത്തകർപോലും അങ്ങോട്ടടുക്കാൻ മടിച്ചു. പരിക്കേറ്റവർ മാത്രമാണെങ്കിലും രക്ഷിക്കാനാരുമില്ലാതെ അവിടെക്കിടന്നു മരിച്ചിരിക്കണം, അതായിരുന്നു അവരുടെയൊക്കെ വിധി.

അതിനുശേഷം അവർ റഫയിലേക്ക് മാറി. അന്ന് റഫ കുറച്ചുകൂടി സുരക്ഷിതമായിരുന്നു. പക്ഷേ, അവിടെയും കുടിയൊഴിപ്പിക്കൽ പെട്ടെന്നു തുടങ്ങി. ഞങ്ങൾ താമസിച്ചിരുന്ന ഗസ്റ്റ് ഹൗസുകളും ഞങ്ങൾ സ്ഥാപിച്ച ക്ലിനിക്കുകളും യു.എന്നിൻ്റെ ആശുപത്രികളും കേന്ദ്ര ഓഫീസുമെല്ലാം ഇസ്രയേൽ സൈന്യം ഒഴിപ്പിച്ചു. ലക്ഷ്യമിടുന്ന സ്ഥലം മുഴുവനും നിലംപരിശാക്കുന്ന രീതി ഇസ്രയേൽ തുടങ്ങിയതും അക്കാലത്താണ്. ബോംബിംഗിൽ തകർത്ത പ്രദേശത്ത് ബുൾഡോസറുകൾ കൊണ്ടുവന്ന് അവശിഷ്ടങ്ങൾകൂടി തകർത്ത് നിരപ്പാക്കും. അങ്ങനെ അവിടെ തരിശാക്കി മാറ്റും. വെള്ളവും വൈദ്യുതിയുമൊക്കെ വിച്ഛേദിച്ച്, ആളുകൾക്ക് ജീവിക്കാനാവശ്യമായ എല്ലാ സൗകര്യങ്ങളും ഇല്ലാതാക്കും. അങ്ങനെ ഈജിപ്റ്റിൻ്റെ അതിർത്തി മുതൽ അൽ മവാസി വരെ അഞ്ചാറു കിലോമീറ്റർ മുഴുവനും തരിശാക്കി മാറ്റി. അവിടെയായിരുന്നു സെറിനും പിതാവും രണ്ടാമത് താമസിച്ചത്. അവിടവും ആക്രമിക്കപ്പെട്ടതോടെ അൽ മവാസിയിലെ കടപ്പുറത്തെ ടെന്റുകളിലൊന്നിലേക്ക് അവർ മാറി. ഞാൻ ആദ്യം ഗാസയിൽ ചെല്ലുമ്പോൾ കടപ്പുറത്ത് അധികം ടെന്റുകളുണ്ടായിരുന്നില്ല. റഫയിലെ ബോംബിംഗോടെയാണ് കടപ്പുറത്തേക്ക് ആളുകൾ കൂട്ടത്തോടെ മാറിയത്. ആ ഒഴുക്കിൽ സെറിനും പെട്ടു.

എങ്ങനെ ജീവിക്കണമെന്നാണ് ഇപ്പോൾ താൻ ആലോചിക്കുന്നതെന്ന് ഒരുദിവസം സെറിൻ എന്നോടു പറഞ്ഞു. പലസ്തീനികൾക്കിടയിലെ എലൈറ്റ് ഗ്രൂപ്പിൽപെട്ട ആളാണ് താനെന്നാണ് സെറിൻ കരുതിയിരുന്നത്. പക്ഷേ, അതൊന്നും ഒന്നുമല്ലെന്ന് തിരിച്ചറിയാൻ ഒരു നിമിഷാർദ്ധമേ വേണ്ടിവന്നുള്ളൂ. തനിക്ക് ആവശ്യമായ പരിഗണന കിട്ടുമെന്നു കരുതിയ രാജ്യത്ത് എല്ലാവരേയുംപോലെ സെറിനും പാതി അനാഥയായി.
ഭാവിയിൽ വരുമാനത്തിനായി എന്തുചെയ്യുമെന്നറിയാതെ പകച്ചുനിൽക്കാനായിരുന്നു സെറിന്റെ വിധി. വെടിനിർത്തൽ പ്രഖ്യാപനം വന്നപ്പോൾ ഗസയിലെ ചില ബന്ധുക്കളുടെ വീട്ടിലേക്ക് സെറിനും പിതാവും മാറി. ആ ചെറിയ അപ്പാർട്‌മെൻ്റിൽ മുപ്പതോളം പേരായിരുന്നു അന്നു താമസം. അത്രയും പേർക്ക് താമസിക്കാനുള്ള അസൗകര്യം മൂലം പിന്നെ അവർ ഖാൻ യൂനിസിൽ, നാസർ ആശുപത്രിയുടെ സമീപത്തുള്ള മറ്റൊരു സ്ഥലത്തേക്ക് മാറി. ഇപ്പോൾ ഇടിഞ്ഞുപൊളിഞ്ഞുകിടക്കുന്ന ആ സ്ഥലവും സെറിൻ ഞങ്ങൾക്ക് കാണിച്ചുതന്നു. നാസർ ആശുപത്രിയുടെ ചുറ്റിനും ബോംബിടാൻ തുടങ്ങിയപ്പോഴാണ് അവിടം തകർന്നത്.

അവിടെനിന്നുള്ള പലായനം ഒരു സാഹസിക യാത്രയായിരുന്നുവെന്ന് സെറിൻ പറഞ്ഞു. സെറിനും മറ്റും പുറപ്പെടാൻ തുടങ്ങുമ്പോൾ ചുറ്റിനും വെടിപൊട്ടുന്നുണ്ടായിരുന്നു. അവർക്ക് ഇസ്രായേൽ പട്ടാളത്തെ കാണാൻ കഴിയുന്നുണ്ടായിരുന്നു. അവരുടെ കണ്ണുവെട്ടിച്ചായിരുന്നു യാത്ര ചെയ്യേണ്ടിയിരുന്നത്. പല പ്രാവശ്യവും തലയ്ക്കുമീതേ ബുള്ളറ്റുകൾ പാഞ്ഞു. നിലത്തു കിടന്നും ഇഴഞ്ഞും കിട്ടിയ കഴുതവണ്ടിയിൽ കയറിയുമൊക്കെയാണ് അൽമവാസിയിലെ ടെൻ്റിൽ അവർ വീണ്ടുമെത്തിയത്.

ആശുപത്രിയിൽ ഞങ്ങൾക്കൊപ്പം സെറിനെപ്പോലെ ഒട്ടേറെ പലസ്തീനികൾ വിവിധ മേഖലകളിലായി ജോലി ചെയ്യുന്നുണ്ട്. അവരൊക്കെ ഇസ്രയേൽ ആക്രമണത്തിൽ ഇടങ്ങൾ നഷ്ടപ്പെട്ട് പലയിടത്തായി ചിതറി ജീവിക്കുന്നു. ഇപ്പോഴും ആളുകൾക്ക് അൽ മവാസിയിൽ നിന്ന് ഗാസയിലേക്കും തിരിച്ചും സഞ്ചരിക്കേണ്ടിവരുന്നുണ്ട്. അങ്ങോട്ടുള്ള യാത്രക്ക് അൽമവാസിയിൽനിന്ന് ആദ്യം കഴുതവണ്ടി പിടിക്കണം. ഡെയർ അൽബറയുടെ അങ്ങേയറ്റത്ത് എത്തുമ്പോൾ യെല്ലോ സോണിലൂടെ കടന്നുപോകണം. അവിടെ റോഡൊന്നുമില്ല. അപ്പോൾ ഇറങ്ങി നടക്കേണ്ടിവരും ഗാസ സിറ്റിയുടെ തെക്കേ അറ്റത്തെത്തി വീണ്ടും കഴുതവണ്ടിയോ കുതിരവണ്ടിയോ പിടിക്കും. താമസിച്ചാൽ നടക്കേണ്ടിവരും. ഗാസയിൽ നിന്ന് ആശുപത്രിയിലേക്കു വരുന്നവർ അതിരാവിലെ നാലു മണിക്കോ അഞ്ചു മണിക്കോ പുറപ്പെട്ടാലേ ഒൻപതു മണിക്കെങ്കിലും എത്തൂ. അതുകൊണ്ടുതന്നെ മൂന്നോ നാലോ ദിവസത്തെ, ചിലപ്പോൾ ഒരാഴ്ചത്തെവരെ ഡ്യൂട്ടി ഒരുമിച്ച് എടുത്തശേഷമേ അവർ മടങ്ങാറുള്ളൂ.

ഞങ്ങൾക്ക് ഭക്ഷണമുണ്ടാക്കി തന്നിരുന്ന അലാദിന്റെ വീട് അങ്ങേയറ്റത്തായിരുന്നു. ഒരുദിവസം ദുഃഖിതനായിരിക്കുന്ന അലാദിനോട് കാര്യം തിരക്കി. വീട് തകർന്നു, അവർ കഷ്ടിച്ച് രക്ഷപ്പെട്ടു. ഉടുത്തിരിക്കുന്ന വസ്ത്രങ്ങളല്ലാതെ മറ്റൊന്നും അവരുടെ കൈവശം ഉണ്ടായിരുന്നില്ല.
സെപ്റ്റംബർ അവസാനത്തോടെ സ്ഥിതി വല്ലാതെ വഷളായി. ഗാസ സിറ്റിയിൽനിന്ന് കൂട്ടപ്പലായനം ആരംഭിച്ചത് അപ്പോഴാണ്. മിക്കവാറും ആളുകൾ പത്തും പതിനഞ്ചും ഇടങ്ങളിലേക്ക് മാറിത്താമസിച്ചുകഴിഞ്ഞവരാണ്. ഓരോ ദിവസവും അന്തിയുറങ്ങാൻ കണ്ടെത്തിയ ഇടങ്ങളിൽ നിന്ന് എപ്പോഴാണ് മാറേണ്ടിവരികയെന്നറിയില്ല. എങ്ങോട്ടാണ് മാറേണ്ടിവരികയെന്നുമറിയില്ല. അനിശ്ചിതത്വങ്ങളുടെ വാർത്തുളാകൃതിയിലുള്ള പലായനമാണ് ഗാസയിൽ നടക്കുന്നത്.

എന്റെ കൂടെ ജോലി ചെയ്യുന്ന സർജനായിരുന്നു താരിഖ്. ഒരുദിവസം സർജറിക്കിടയിൽ താരിഖിന്റെ ഫോൺ ഇടതടവില്ലാതെ അടിക്കാൻ തുടങ്ങി.

“ഇവരെന്തിനാണ് ഇങ്ങനെ വിളിക്കുന്നത് സർജറി കഴിഞ്ഞ് താൻ തിരിച്ചുവിളിക്കുമല്ലോ എന്നു പറഞ്ഞ് താരിഖ് അസ്വസ്ഥനായി.
ഫോൺകോളിൽ എന്തോ പന്തികേട് മണത്ത ഞാൻ താരിഖിനോട് പൊയ്ക്കൊള്ളാനും ഞാൻ തന്നെ ശസ്ത്രക്രിയ പൂർത്തിയാക്കിക്കൊള്ളാമെന്നും പറഞ്ഞു. മനസ്സിലാമനസ്സോടെ താരിഖ് ഫോണെടുത്തു. മറുവശത്തുനിന്നുള്ള സന്ദേശം കേട്ട താരിഖ് അവിടെ ഇരുന്നുപോയി വളരെ പതിയെയായി താരിഖിൻ്റെ സംസാരം.

“ഞാൻ ശസ്ത്രക്രിയ ചെയ്യുകയായിരുന്നു. ഒരു മനുഷ്യൻ്റെ ജീവൻ രക്ഷപ്പെട്ടുവെന്നു കരുതുന്നു. അതിൽപരം നല്ലതായി എനിക്കൊന്നും ചെയ്യാനില്ല. ഇനിയും അഞ്ചു ശസ്ത്രക്രിയകൾ കൂടി പൂർത്തിയാക്കാനുണ്ട്. അതിനാണ് എൻ്റെ തീരുമാനം. നീ കുട്ടികളുമായി നടക്കൂ”- അസാധാരണമാംവിധം ശാന്തനായി ഡോ, താരിഖ് ഭാര്യയോടു പറയുന്നുണ്ടായിരുന്നു.

ഭാര്യയായിരുന്നു മറുവശത്ത്. ഗാസയിൽ അവർ താമസിക്കുന്നിടത്തുനിന്ന് മണിക്കൂറിനകം മാറണമെന്ന് സൈന്യം അന്ത്യശാസനം കൊടുത്തിരിക്കുന്നു. ഭാര്യക്കും നാലു മക്കൾക്കും എന്തു ചെയ്യണമെന്നറിയില്ല. ഏറ്റവും ഇളയ കട്ടിക്ക് ആറുമാസത്തിൽ താഴെയാണ് പ്രായം. ആ കുട്ടിക്കുള്ള ഭക്ഷണവും എല്ലാവരുടേയും ഒന്നോ രണ്ടോ ജോടി വസ്ത്രവും എടുത്ത് അവിടെനിന്നിറങ്ങാൻ താരിഖ് നിർദ്ദേശംകൊടുത്തു.
തൊട്ടടുത്ത് കോമ്പൗണ്ടിലെ അപ്പാർട്‌മെൻ്റിൽ താരിഖിൻ്റെ അച്ഛനും അമ്മയും സഹോദരങ്ങളും കുട്ടികളുമടങ്ങുന്ന ഇരുപതംഗ കുടുംബം താമസിക്കുന്നുണ്ട്. താരിഖിന്റെ ഡോക്ടർമാരായ സഹോദരങ്ങളും ആശുപത്രിയിലാണ്. അവർക്കും എന്തുചെയ്യണമെന്നറിയില്ല.

അവരേയും കൂട്ടാൻ താരിഖ് പറഞ്ഞു. വഴി നിറയെ ആളുകളാണ്. വാഹനമൊന്നും കിട്ടില്ല. കിട്ടിയാലും വാടക താങ്ങാനാകില്ല. ഗാസയിൽ നിന്ന് പത്തുനാൽപത് കിലോമീറ്റർ ഇപ്പുറമുള്ള ഡെയർ അൽബ‌റയിലേക്ക്‌ ഒരു ലോറിയുടെ വാടക ആയിരം ഡോളറാണ്. ഏകദേശം ഒരുലക്ഷം രൂപ. കയ്യിലെ പണം തീർന്നാൽ മുന്നോട്ടുള്ള ജീവിതം കഷ്ടത്തിലാകും. അതുകൊണ്ട് നടക്കുകമാത്രമായിരുന്നു അവരുടെ മുന്നിലെ മാർഗം. താരിഖ് ഭാര്യയോട് അതു പറഞ്ഞത് വളരെ ശാന്തനായിട്ടായിരുന്നെങ്കിലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ വാക്കുകൾ ക്ഷീണിതമായിരുന്നു.

ഒന്നും മിണ്ടാനാകാതെ വിദൂരതയിലേക്കു നോക്കി താരിഖ് ഇരുന്നു.

ഞാൻ സർജറിയൊക്കെ തീർത്ത് പത്തുമിനിട്ട് കഴിഞ്ഞപ്പോൾ താരിഖിന് വീണ്ടും വിളിയെത്തി. ഫോൺകോൾ അവസാനിച്ച ഉടനെ അയാൾ പൊട്ടിക്കരയാൻ തുടങ്ങി. എന്താണെന്ന് ചോദിക്കാൻപോലും എനിക്കാകുമായിരുന്നില്ല. കുറച്ചുകഴിഞ്ഞ് കരച്ചിൽ അൽപമൊന്നടങ്ങിയപ്പോൾ ഞാൻ കാര്യം തിരക്കി. തൊട്ടടുത്ത കോംപൗണ്ടിൽ മിസൈൽ പതിച്ചു. താരിഖിൻ്റെ മാതാപിതാക്കളും സഹോദരങ്ങളും കുടുംബവുമടക്കം ഇരുപതോളം പേരുണ്ടായിരുന്നവരിൽ ആരേയും ബന്ധപ്പെടാനാകുന്നില്ല. തകർന്ന കെട്ടിടങ്ങൾക്കടിയിൽ അവർ മരിച്ചോ ജീവിച്ചിരിപ്പുണ്ടോ എന്നറിയില്ല. അവരെ ബന്ധപ്പെടാൻ താരിഖും ശ്രമിച്ചെങ്കിലും നടന്നില്ല. അവസാനം ഭാര്യയോട് താരിഖ് വീണ്ടും പറഞ്ഞു: “മറ്റൊന്നും ആലോചിക്കേണ്ട, പുറത്തേക്കിറങ്ങു നടക്കൂ…

താരിലും ഉടനെ ആശുപത്രി വിട്ടു. പിന്നീട് ഒരാഴ്ചക്കുശേഷമാണ് ഞാൻ താരിഖിനെ കാണുന്നത്. അതിനിടയിൽ അയാൾ ജോലിക്കും വന്നിരുന്നില്ല.

അന്ന്, താരിഖിൻ്റെ നിർദ്ദേശപ്രകാരം കുട്ടികളേയും കൂട്ടി ഭാര്യ വീട്ടിൽനിന്നിറങ്ങി നടക്കാൻ തുടങ്ങി. അപ്പോൾ പ്രധാന വഴിയിൽ ബോംബിംഗ് തുടങ്ങി. ഒപ്പം ഗതാഗതക്കുരുക്കും പിടിച്ചുപറിയും. അവർ വഴിമാറി മറ്റേതോ വഴിയിലേക്കു തിരിഞ്ഞു. അങ്ങനെ വഴിതെറ്റി രാത്രിയിൽ കടത്തിണ്ണയിൽ കിടന്നു. ഇരുകൂട്ടരും ദിവസങ്ങളോളം പരസ്പരം തേടിയലയുകയായിരുന്നു. കുട്ടികളും ഭാര്യയും മരിച്ചുകഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ടാകുമെന്നുതന്നെ താരിഖ് കരുതി. നാലഞ്ചുദിവസങ്ങൾക്കുശേഷം താരിഖിൻ്റെ സുഹൃത്തായ മറ്റൊരു ഡോക്ടറാണ് ആ സ്ത്രീയേയും കുട്ടികളേയും കണ്ടെത്തിയകാര്യം താരിഖിനെ അറിയിക്കുന്നത്, താരിഖ് അവരെ കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോന്നു. ഞാൻ ഗാസയിൽനിന്ന് മടങ്ങുമ്പോഴും താരിഖ് ആശുപത്രിയിലുണ്ട്. ശസ്ത്രക്രിയകൾ ചെയ്യുന്നുണ്ട്.

ഞാൻ അവിടെനിന്നു മടങ്ങിയതിൻ്റെ പിറ്റേന്ന് താരിഖ് എന്നെ വിളിച്ചു.

“സന്തോഷ്, നീ ഇവിടെയുണ്ടായിരുന്നപ്പോൾ നമുക്കിരുവർക്കുമായി ആകാശവും ഭൂമിയും ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇപ്പോൾ നീ മറ്റെവിടെയോ ആണ്. എനിക്ക് എൻ്റെ ആകാശവും ഭൂമിയും നഷ്ടമായിക്കൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്”…

ആശുപത്രി ജീവനക്കാർക്കും കുടുംബത്തിനും താമസിക്കാനായി യുഎൻ എമർജൻസി ടീം മറ്റൊരിടത്ത് രണ്ടേക്കറോളം സ്ഥലം കണ്ടെത്തി വാടകയ്ക്കെടുത്തിരുന്നു. അവിടെ അത്യാവശ്യം സൗകര്യങ്ങളും ഒരുക്കി. ആശുപത്രിയിൽനിന്ന് അല്പം ദൂരെയായിരുന്നെങ്കിലും താരതമ്യേന സുരക്ഷിതമായിരുന്നു അവിടം. ജീവനക്കാർക്ക് സ്ഥലം വിഭജിച്ച് സൗജന്യമായാണ് കൊടുത്തിരുന്നത്, ഒരു ടെന്റിൽ പരമാവധി പത്തുപേരെ പാടുള്ളുവെന്നു പറഞ്ഞിരുന്നെങ്കിലും അത് നടന്നില്ല. അഞ്ചോ ആറോ മണിക്കൂർ ഊഴംവച്ച് ഉറങ്ങാനുള്ള സ്ഥലം മാത്രമായി അവിടം മാറി. അത് പിന്നീട് കച്ചവടമായി, അൽപനേരം ഉറങ്ങാൻ സ്വന്തം ടെൻ്റ് വാടകയ്ക്കു നൽകുന്നിടംവരെയെത്തി കാര്യങ്ങൾ.

ഇതിനിടയിൽ ഞങ്ങളുടെ ജീവനക്കാരായ പത്തോളം പേരാണ് മരിച്ചത്. നഴ്സുമാരും ലാബ് ടെക്നീഷ്യനും സെക്യൂരിറ്റിക്കാരുമായ നാലു ജീവനക്കാരും അവരുടെ കുടുംബാംഗങ്ങളും താമസിച്ചിരുന്നിടത്ത് ബോംബുവീണ് ഒരു വലിയ ഗർത്തം മാത്രമായി. ആരുടെയും ഒരു എല്ലിൻകഷണംപോലും ബാക്കിയുണ്ടായിരുന്നില്ല. ഏതോ നേതാവിനെ ലക്ഷ്യംവച്ചാണ് ബോംബിട്ടത്. അടുത്തടുത്ത് ആളുകൾ തിങ്ങിപ്പാർക്കുന്നിടത്ത് ബോംബുവീണാൽ മരിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണം അൻപതും നൂറുമൊക്കെയായിരിക്കും. അന്ത്യക്രിയക്ക് യാതൊന്നും അവശേഷിക്കാതെ മരിച്ചുപോകുകയാണ്. ശരീരാവശിഷ്ടങ്ങൾ കിട്ടാതെ വരുമ്പോൾ അവരുടെ എണ്ണം മരണസംഖ്യയിലും പെടുത്തില്ല. കെട്ടിടങ്ങളുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾക്കകത്ത് പെട്ടുപോയി മരിക്കുന്നവരുടെ കാര്യവും ഇങ്ങനെതന്നെയാണ്.

ഒക്ടോബർ പത്തിനോ മറ്റോ ആണ് സമാധാന കരാർ ഉണ്ടായത്. അപ്പോഴെങ്കിലും ആളുകൾക്ക് സന്തോഷമുണ്ടാകുമെന്നാണ് കരുതിയത്. ആദ്യം സമാധാനതീരുമാനം വന്നപ്പോൾ എല്ലാവരും സന്തോഷിച്ചെങ്കിലും അത് ജീവിതത്തിൽ ഒരു മാറ്റവും കൊണ്ടുവരില്ലെന്ന് അവർ പിന്നീട് മനസ്സിലാക്കി. അവരുടെ വീടുകൾ, സ്വന്തം സ്ഥലം, സാധനസാമഗ്രികൾ, അവരുടേതായ ലോകം, സ്വപ്നങ്ങൾ, സുഹൃത്തുക്കൾ, സമൂഹം എല്ലാം
നഷ്ടമായിക്കഴിഞ്ഞു. ഓരോ ദിവസവും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന താമസസ്ഥലത്തെ വീടെന്നു പറയാനാകില്ല. കിടക്കാൻവേണ്ടി മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്ന ഒരു തുണ്ടുഭൂമിയായി മാത്രമേ തങ്ങൾക്ക് വീടിനെ കാണാനാകുന്നുള്ളുവെന്ന് അവർ പറയുന്നു.
ഒരർഥത്തിലും അവ പൂർണമായി വീടല്ല. നേരത്തേയൊക്കെ ഒരിടത്തുനിന്നിറങ്ങുമ്പോൾ തിരിച്ചെത്താൻ ഒരു സ്ഥലം ഉണ്ടാകുമെന്നാണ് കരുതിയത്. ഗാസ സിറ്റിയിൽ നിന്നിറങ്ങുമ്പോൾ ആ പ്രതീക്ഷയും എല്ലാവർക്കും നഷ്ടമായിക്കഴിഞ്ഞു. വീടിരുന്നിടം തരിശാണ്. ചൂണ്ടിക്കാട്ടാൻ ഒന്നുമവശേഷിക്കാത്തവിധം എല്ലാം ഇല്ലാതായി.

ഗാസയിലെ ബോംബിംഗ് വരെ എവിടെയെങ്കിലുംവച്ച് ഇതവസാനിക്കുമെന്നും ജീവിതത്തിലേക്കു തിരിച്ചുവരാനാകുമെന്നും പലസ്തീൻ ജനത കരുതിയിരുന്നിരിക്കണം. പക്ഷേ, ഇപ്പോൾ ആർക്കും ആ പ്രതീക്ഷയില്ല. തിരികെ വീട്ടിലെത്താമെന്നോ സ്വന്തം സ്ഥലം ഉണ്ടാക്കാമെന്നോ കരുതാനാകില്ല. ഒഴുക്കുവെള്ളത്തിലെ പൊങ്ങുതടിപോലെ പോട്ടെ എന്നു കരുതുകയേ നിവൃത്തിയുള്ളൂ.

സമാധാനക്കരാർ വന്നശേഷമാണ് ഞാൻ ഗാസയിൽനിന്ന് മടങ്ങുന്നത്. അവിടേക്ക് വന്ന അതേ വഴിതന്നെയാണ് മടക്കവും. ഡെയർ അൽബലയിൽ നിന്ന് നോമാൻസ് ലാൻഡിലേക്കുള്ള യൂഎൻ കോൺവോയ് അതിരാവിലെയാണ് തിരിക്കുക. ഞങ്ങൾ ഏഴെട്ടുമണിക്ക് എത്തും. പച്ചക്കൊടി കിട്ടുമ്പോൾ കോൺവോയ് പുറപ്പെടും. ഫോട്ടോ എടുക്കാനൊന്നും അനുവാദമില്ല. അടച്ചുപൂട്ടി വാഹനത്തിനുള്ളിൽ ഇരുന്നുകൊളളണം.
ഞങ്ങൾ അവസാനം ഗാസയിലേക്കു വരുമ്പോൾ വഴിയരികിലെ പൊടിപടലത്തിനിടയിൽ മറഞ്ഞുനിന്ന് കോൺവോയിലേക്ക് ആളുകൾ എടുത്തുചാടിയതും തെറിച്ചുവീണതുമൊക്കെ ഞാനോർത്തു. ഭക്ഷണത്തിനുവേണ്ടിയുള്ള ഭ്രാന്തമായ ആക്രമണങ്ങളായിരുന്നു അത്, കൺമുന്നിൽ പലരും ചതഞ്ഞരഞ്ഞു. വാഹനം ഒന്നുനിറുത്താനോ പരുക്കേറ്റവരെ നോക്കാനോ ഒന്നും സാധിക്കുമായിരുന്നില്ല. ആയിരക്കണക്കിനാളുകളാണ് വഴിയോരത്തുനിന്ന്, വരുന്ന വാഹനങ്ങളിൽ ഭക്ഷണമുണ്ടാകുമെന്നുകരുതി ഓടിയടുത്തുകൊണ്ടിരുന്നത്.

ഇപ്പോൾ ആ വഴി അനക്കമറ്റുകിടക്കുന്നു. പക്ഷേ, വിജനമായി നീണ്ടുപോകുന്ന വഴിക്കിരുപുറവും ചിന്നിച്ചിതറിയ ശവശരീരങ്ങൾ മാലിന്യമെന്നപോലെ കൂട്ടിയിട്ടിട്ടുണ്ട്. ശവങ്ങൾ അഴുകിയ ദുർഗന്ധം മൂക്കിലേക്ക് അടിച്ചുകയറുന്നു. വാഹനങ്ങൾ ആക്രമിക്കാനായി കാത്തുനിന്നവരെ കൂട്ടത്തോടെ കൊന്നൊടുക്കിയതിന്റെ അവശിഷ്ടങ്ങളാണത്. യുദ്ധത്തിനുമപ്പുറം വിശപ്പിനെ കൊന്നൊടുക്കിയ ക്രൂരത. രണ്ടോ മൂന്നോ ദിവസംമുൻപായിരുന്നു അത്. ജഡങ്ങളൊന്നും ആരും എടുത്തുമാറ്റിയിട്ടില്ല. അതിന് അവിടെങ്ങും ജീവനോടെ ആരുമുണ്ടായിരുന്നില്ല. മൃതദേഹങ്ങൾ ഏറ്റുവാങ്ങാൻ പലയിടത്തും ബന്ധുക്കൾ അവശേഷിക്കുന്നുണ്ടാകില്ല. അവശേഷിച്ചവർ ഒപ്പമുള്ളവരുടെ മരണം അറിയാത്തവിധം അകലങ്ങളിലേക്ക് പലായനം ചെയ്തിട്ടുണ്ടാകണം.

രണ്ടുകിലോമീറ്ററോളം ആ ശവങ്ങളുടെ നിര നീണ്ടു.

കോൺവോയ് ലക്ഷ്യസ്ഥാനത്തെത്തി. അവിടെനിന്ന് അടുത്ത വണ്ടിയിൽ ഖരം ഷെലാമിലേക്ക്. ഇസ്രയേൽ അതിർത്തി കടന്ന് രാത്രി പത്തുമണിയോടെ ഞങ്ങൾ ജോർദാനിലെത്തി.

ഗാസയിലെ മറ്റൊരു ദൗത്യം അവസാനിച്ചിരിക്കുന്നു. ഇനി ഇവിടേക്ക് വരേണ്ടിവരുമോയെന്നറിയില്ല. വന്നാൽതന്നെ അപ്പോൾ ഗാസയിൽ എത്രപേരുണ്ടാകുമെന്നും നിശ്ചയമില്ല…