ബിഹാറില്‍ മാധ്യമങ്ങള്‍ നേരിടുന്നത് അപ്രഖ്യാപിത അടിയന്തരാവസ്ഥയോ?

മാധ്യമ സ്വാതന്ത്ര്യവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സംവാദങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ കുറേ വർഷങ്ങളായി ഇന്ത്യയിലെ പൊതു മണ്ഡലത്തിൽ സജീവമാണ്. ലോകമാധ്യമ സ്വാതന്ത്ര്യ സൂചികയിലെ 180 രാജ്യങ്ങളുടെ പട്ടികയിൽ ഇന്ത്യ നൂറ്റിയമ്പത്തിയൊന്നാം സ്ഥാനത്താണെന്ന് റിപ്പോർട്ടേഴ്‌സ് വിതൗട്ട് ബോർഡേഴ്സ് (RSF ) എന്ന മാധ്യമ നിരീക്ഷണ സംഘടന ഈ വർഷം കണ്ടെത്തിയിരുന്നു. ഇന്ത്യൻ മാധ്യമങ്ങൾ അപ്രഖ്യാപിത അടിയന്തിരാവസ്ഥയിലാണെന്നാണ് സംഘടന വിലയിരുത്തിയത്. ഈ റിപ്പോർട്ടിനെ കൂടുതൽ ബലപ്പെടുത്തുന്നതാണ് ഫ്രീ സ്പീച്ച് കളക്ടീവ് (Free Speech Collective – FSC) പുറത്തുവിട്ട ‘The Deletion of Independent Journalism: Bihar’s Free Speech Record (November 20-25′) എന്ന റിപ്പോർട്ട്. കഴിഞ്ഞ അഞ്ചു വർഷങ്ങളിലായി ബിഹാറിലെ മാധ്യമ സ്വാതന്ത്ര്യം അപകടകരമായ സ്ഥിതിയിലാണെന്നാണ് ഫ്രീ സ്പീച്ച് കളക്ടീവിന്റെ പഠന റിപ്പോർട്ട് പറയുന്നത്. ബിഹാറിൽ നിയമസഭാ തെരഞ്ഞെടുപ്പ് നടക്കുന്ന വേളയിൽ, സംസ്ഥാനത്തെ മാധ്യമ സ്വാതന്ത്ര്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഏറ്റവും പുതിയ റിപ്പോർട്ടിന് പ്രസക്തിയേറുന്നു. 

 ആറ് കൊലപാതകങ്ങളും പതിനൊന്ന് ആക്രമണങ്ങളും നിരവധി അറസ്റ്റുകളും ഉൾപ്പെടെ മൊത്തത്തിൽ ബിഹാറിലെ മാധ്യമ പ്രവർത്തകർ നേരിട്ട സ്വാതന്ത്ര്യ ലംഘനത്തിന്റെ ഒരു പൊതുചിത്രം വ്യക്തമാക്കുകയാണ് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നത്. ബിഹാറിലെ അഴിമതി, കുറ്റകൃത്യങ്ങൾ, മദ്യ മാഫിയ, ചികിത്സാപ്പിഴവുകൾ  തുടങ്ങിയ വാർത്തകൾ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്ത മാധ്യമപ്രവർത്തകരാണ് കൊല്ലപ്പെട്ട ആറുപേർ. ഇവരിൽ രണ്ടുപേർ പ്രമുഖ ഹിന്ദി ദിനപത്രങ്ങളായ പ്രഭാത് ഖബർ, ദൈനിക് ജാഗരൺ എന്നിവയിലെ റിപ്പോർട്ടർമാരായിരുന്നു. മറ്റ് നാല് പേർ സ്വതന്ത്ര മാധ്യമ പ്രവർത്തകരും പ്രാദേശിക ലേഖകരുമായിരുന്നു. ഇതുകൂടാതെ, പ്രമുഖ ദിനപത്രങ്ങളുടെ എഡിറ്റർമാരെ ഭീഷണിപ്പെടുത്തുകയും അവരുടെ സാമൂഹ്യ മാധ്യമ പോസ്റ്റുകളെ അപകീർത്തിപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തത് കഴിഞ്ഞ വർഷങ്ങളിലെ സംഭവങ്ങളായിരുന്നു.  

കിഴക്കൻ ചമ്പാരൻ ജില്ലയിൽ മാധ്യമപ്രവർത്തകനായ മനീഷ് കുമാർ സിങ്ങിന്റെ മൃതദേഹം രണ്ട് കണ്ണുകളും ചൂഴ്ന്നെടുത്ത നിലയിൽ കണ്ടെത്തിയിരുന്നു, 2021-ൽ നടന്ന അതിദാരുണമായ ഒരു സംഭവമാണിത്. ഒരു സ്വകാര്യ വാർത്താ ചാനലിൽ ജോലി ചെയ്തിരുന്ന മനീഷ് കുമാർ, പ്രമുഖ ഹിന്ദി പത്രമായ അരേരാജ് ദർശന്റെ എഡിറ്ററായ സഞ്ജയ് കുമാർ സിങ്ങിന്റെ മകനായിരുന്നു. വ്യാജ മെഡിക്കൽ ക്ലിനിക്കുകളെക്കുറിച്ച് ഫേസ്ബുക്കിൽ പോസ്റ്റിട്ട ബുധിനാഥ് ഝാ എന്ന മാധ്യമപ്രവർത്തകന്റെ മൃതദേഹം പോസ്റ്റിട്ടു രണ്ട് ദിവസത്തിന് ശേഷം മധുബനി ജില്ലലെ റോഡരികിൽ പകുതി കത്തിക്കരിഞ്ഞ നിലയിൽ കണ്ടെത്തുകയുണ്ടായി. 2021 ലാണ് ഈ സംഭവം. 

കോവിഡ് കാലത്തും അതിനുശേഷവും മാധ്യമ പ്രവർത്തകർക്ക് നേരെയുള്ള നിയമനടപടികളിൽ വലിയ വർധനയുണ്ടായതായി ഫ്രീ സ്പീച്ച് കളക്ടീവിന്റെ അന്വേഷണത്തിൽ കണ്ടെത്തുന്നുണ്ട് . ക്രിമിനൽ ഗൂഢാലോചന, പിടിച്ചുപറി തുടങ്ങിയ വിവിധ കുറ്റങ്ങൾ ചുമത്തപ്പെട്ട്‌ പത്ത് മാധ്യമപ്രവർത്തകരെങ്കിലും അറസ്റ്റ് ചെയ്യപ്പെട്ടതായി ദി കാരവൻ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നു. ഭരണപക്ഷത്തെ വിമർശിക്കുകയും അവർ ചെയ്ത നിയമലംഘനത്തെക്കുറിച്ച് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുകയും ചെയ്ത മാധ്യമ പ്രവർത്തകർക്കെതിരെയാണ് ബിഹാർ സർക്കാരും ബിജെപിയും നടപടി സ്വീകരിച്ചത്. 

മുഖ്യമന്ത്രി, മറ്റു മന്ത്രിമാർ, തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട പ്രതിനിധികൾ, സംസ്ഥാന സർക്കാർ ഉദ്യോഗസ്ഥർ എന്നിവരെക്കുറിച്ചുള്ള ആക്ഷേപകരമായതോ അശ്ലീലമായതോ ആയ സോഷ്യൽ മീഡിയ പോസ്റ്റുകൾ സൈബർ കുറ്റകൃത്യമായി കണക്കാക്കുമെന്ന് സാമ്പത്തിക കുറ്റകൃത്യ വിഭാഗം – Economic Offences Wing (EOU) അഡീഷണൽ ഡയറക്ടർ ജനറൽ (ADG) നയ്യാർ ഹുസ്‌നൈൻ ഖാൻ പുറപ്പെടുവിച്ച ഒരു സർക്കുലറിൽ പറഞ്ഞിരുന്നു.  

2022 ലും 2023 ലും മാധ്യമ പ്രവർത്തകർക്ക് നേരെ ആക്രമണങ്ങളുണ്ടായി. പട്‌നയിൽ 2022 ൽ ആരംഭിച്ച സായുധ സേന റിക്രൂട്ട്‌മെന്റ് പദ്ധതിയായ അഗ്നിപഥിനെതിരെ പ്രതിഷേധിച്ചവർക്ക് നേരെ ഉണ്ടായ പോലീസ് നടപടിയെ തുടർന്ന് മൂന്ന് മാധ്യമപ്രവർത്തകരെ കസ്റ്റഡിയിലെടുക്കുകയും ഒരാളെ അറസ്റ്റ് ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. പോലീസിന്റെ ഔദ്യോഗിക കൃത്യനിർവഹണം തടസ്സപ്പെടുത്തിയെന്ന വകുപ്പാണ് ഇവർക്ക് മേൽ ചുമത്തിയത്2023 ഡിസംബറിൽ, പ്രഭാത് ഖബർ എന്ന ഹിന്ദി ദിനപ്പത്രത്തിന്റെ എഡിറ്റർ-ഇൻ-ചീഫ് ആയ അശുതോഷ് ചതുർവേദിക്ക് ഹോട്‌വാറിലെ ബിർസ മുണ്ട സെൻട്രൽ ജയിലിൽ നിന്ന് ഒരു ഭീഷണി സന്ദേശം ലഭിച്ചു. യോഗേന്ദ്ര തിവാരിയെന്നാണ് വിളിച്ചയാൾ സ്വയം പരിചയപ്പെടുത്തിയത്. സിറ്റി എഡിറ്റർ വിജയ് പഥക്കിനും തുടർന്ന് കോളുകൾ ലഭിച്ചിരുന്നു. പത്രത്തിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച റിപ്പോർട്ടുകൾ ആക്ഷേപകരമാണെന്നാണ് വിളിച്ചയാൾ പറഞ്ഞത്. 

 മുഖ്യമന്ത്രി നിതീഷ് കുമാറിന്റെ ഭരണകാലത്തിലുടനീളം ബിഹാറിലെ മാധ്യമ സ്വാതന്ത്ര്യം ദുർബലമായിരുന്നുവെന്നു റിപ്പോർട്ട് നിരീക്ഷിക്കുന്നുണ്ട്. 2000 മുതലുള്ള ഭരണ കാലയളവിൽ അത് പ്രകടമായിരുന്നു. 2016ൽ സിവാനിൽ വെച്ച് മാധ്യമപ്രവർത്തകൻ രാജ്‌ദേവ് രഞ്ജൻ കൊല്ലപ്പെട്ട സംഭവത്തിൽ ഗുണ്ടാത്തലവനായി അറിയപ്പെട്ടിരുന്ന, ആർ ജെ ഡിയുടെ മുൻ പാർലിമെന്റ് അംഗമായ മുഹമ്മദ് ഷഹബുദ്ദീനു പങ്കുണ്ടായിരുന്നുവെന്ന് ആരോപിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. കൊലപാതകത്തിൽ സി.ബി.ഐ അന്വേഷണം വേണമെന്ന് രാജ്‌ദേവ് രഞ്ജൻ്റെ ഭാര്യയും സ്കൂൾ അധ്യാപികയുമായ ആശാ രഞ്ജൻ ആവശ്യപ്പെട്ടപ്പോൾ നിതീഷ് കുമാർ ആ ആവശ്യം ഉടനെ തന്നെ അംഗീകരിക്കുകയാണുണ്ടായത്. ഷഹബുദ്ദീൻ്റെ അടുത്ത സഹായിയായ ലഡ്ഡൻ മിയാൻ ഉൾപ്പെടെ അഞ്ച് പേരെയാണ് അന്ന് കൊലപാതകവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് അറസ്റ്റ് ചെയ്തത്, റിപ്പോർട്ട് പറയുന്നു. തുടർന്ന്, ബിഹാർ നിയമസഭാ തിരഞ്ഞെടുപ്പിന് രണ്ട് മാസം മുൻപ്, സിബിഐ പ്രത്യേക കോടതി, തെളിവുകളുടെ അഭാവത്തിൽ ലഡ്ഡൻ മിയാനെയും മറ്റ് രണ്ട് പ്രതികളെയും വെറുതെ വിടുകയാണുണ്ടായത്.

നിതീഷ്‌കുമാർ ഭരണകാലത്തെ ഇടപെടലുകൾ 

ബിഹാറിലെ പത്ര – ദൃശ്യ മാധ്യമങ്ങൾ 2008-ലെ സംസ്ഥാന സർക്കാരിന്റെ പരസ്യ നയത്തിന് വിധേയമാകേണ്ടി വന്നിരുന്നു. സർക്കാർ പരസ്യങ്ങൾ മാധ്യമങ്ങൾക്ക് നൽകണമെന്ന നിതീഷ്‌കുമാർ തന്ത്രം പിന്നീട് വിമർശിക്കപ്പട്ടിരുന്നു. തുടർന്ന്, ബീഹാറിൽ മാധ്യമ സ്വാതന്ത്ര്യമില്ലെന്ന് 2012-ൽ അന്നത്തെ പ്രസ് കൗൺസിൽ ഓഫ് ഇന്ത്യ (പി.സി.ഐ) ചെയർമാൻ മാർക്കണ്ഡേയ കട്ജു പ്രസ്താവിച്ചിരുന്നു. രാജീവ് രഞ്ജൻ നാഗ്, അരുൺ കുമാർ, കല്യാൺ ബറൂവ എന്നിവരടങ്ങിയ ഒരു മൂന്നംഗ സമിതിയെ മാധ്യമങ്ങൾക്കുമേലുള്ള സർക്കാർ സമ്മർദ്ദം അന്വേഷിക്കാൻ അദ്ദേഹം നിയോഗിക്കുകയൂം ചെയ്തു.  കമ്മിറ്റിയുടെ റിപ്പോർട്ട് . 2013-ൽ അംഗീകരിച്ചു. സർക്കാർ സമ്മർദ്ദം കാരണം ബീഹാറിലെ മാധ്യമങ്ങൾ അഴിമതി പോലുള്ള ഗൗരവമേറിയ വിഷയങ്ങൾക്ക് വേണ്ടത്ര പ്രാധാന്യം കൊടുക്കുന്നില്ലെന്നും, ഭരണപക്ഷത്തിന് അനുകൂലമായി മാത്രമാണ് അവർ വാർത്ത കൊടുക്കുന്നതെന്നുമാണ് റിപ്പോർട്ട് കണ്ടെത്തിയത്. മാധ്യമങ്ങൾക്ക് പരസ്യം നൽകുന്നത് തീരുമാനിക്കുന്നതിനായി ഒരു സ്വതന്ത്ര സമിതി വേണമെന്ന നിർദേശവും കമ്മിറ്റി മുന്നോട്ട് വെച്ചിരുന്നു. എന്നാൽ അത് സർക്കാർ അംഗീകരിച്ചിരുന്നില്ല. 2015 ൽ നിതീഷ് കുമാർ മൂന്നാമതും മുഖ്യമന്ത്രിയായതിന് ശേഷം സോഷ്യൽ മീഡിയയിലൂടെ വാർത്തകൾ പുറത്തു വിടുന്നവരും ഭീഷണിയും സമ്മർദ്ദവും നേരിടാൻ തുടങ്ങി. എൻ.ഡി.എ സഖ്യത്തിൽ മത്സരിച്ച നിതീഷ് കുമാർ 2020-ൽ വീണ്ടും അധികാരത്തിലേറിയപ്പോഴും മാധ്യമ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനെതിരെയുള്ള ആക്രമണങ്ങൾ തുടർന്നു. 

വിവിധ സൂചികകളിൽ ബിഹാർ

മൊത്തത്തിൽ സാമൂഹികവും സാമ്പത്തികവുമായ നിരവധി സൂചകങ്ങളിൽ ദേശീയ ശരാശരിയേക്കാൾ വളരെ പിന്നിലാണ് ബിഹാറിന്റെ സ്ഥാനം. ഉയർന്ന തൊഴിലില്ലായ്മാ നിരക്കാണ് അതിൽ ഏറ്റവും പ്രധാനം. സംസ്ഥാനത്തിന്റെ പ്രതിശീർഷ വരുമാനം (Per Capita Income) വളരെ കുറവായതിനാൽ തന്നെ, ലക്ഷക്കണക്കിന് യുവാക്കളാണ് മെച്ചപ്പെട്ട വരുമാനത്തിനും തൊഴിലിനുമായി എല്ലാ വർഷവും മറ്റ് സംസ്ഥാനങ്ങളിലേക്ക് കുടിയേറുന്നത്. വ്യവസായങ്ങൾക്കുള്ള സാദ്ധ്യതകൾ വളരെ കുറവായതുകൊണ്ടുതന്നെ കൃഷിയാണ് ബീഹാറിലെ ഭൂരിപക്ഷം ജനങ്ങളുടെയും പ്രധാന ഉപജീവനമാർഗ്ഗം. നീതി ആയോഗിൻ്റെ 2019-20 വർഷത്തെ സംസ്ഥാന ആരോഗ്യ സൂചികയിൽ (State Health Index) ബീഹാറിൻ്റെ സ്ഥാനം ഏറ്റവും പിന്നിലായിരുന്നു. കുറഞ്ഞ സാക്ഷരതാ നിലവാരവും ബീഹാർ നേരിടുന്ന ഒരു വലിയ വെല്ലുവിളിയാണ്. നീതി ആയോഗിൻ്റെ തന്നെ 2025 മാർച്ചിലെ റിപ്പോർട്ടനുസരിച്ച്, സംസ്ഥാനത്തെ ലിംഗാനുപാതം ദേശീയ ശരാശരിയേക്കാൾ കുറവാണ്. സാമൂഹികം, സാമ്പത്തികം, പരിസ്ഥിതി തുടങ്ങിയ എല്ലാ മാനദണ്ഡങ്ങളിലും ബീഹാർ വളരെ പിറകിലാണെന്നാണ് നീതി ആയോഗിൻ്റെ 2023-24-ലെ എസ്.ഡി.ജി ഇന്ത്യ ഇൻഡക്സ് (SDG India Index) വിലയിരുത്തുന്നത്.

ആരോഗ്യം, വിദ്യാഭ്യാസം, തൊഴിലില്ലായ്മ തുടങ്ങി സംസ്ഥാനത്തിൻ്റെ സമഗ്രവികസനത്തിൽ അടിയന്തിരമായ സർക്കാർ ഇടപെടൽ വേണമെന്നാണ് കണക്കുകൾ വ്യക്തമാക്കുന്നത്. നിയമസഭാ തെരഞ്ഞെടുപ്പിന് മുന്നോടിയായി സമഗ്ര വോട്ടർ പട്ടിക പരിഷ്കരണത്തിലൂടെ  വലിയ തോതിൽ വോട്ടർമാരെ നീക്കം ചെയ്ത നടപടി തെരഞ്ഞെടുപ്പ് ഫലങ്ങളെ കാര്യമായി സ്വാധീനിക്കാനിടയുണ്ട്. എങ്കിലും ബിഹാറിലെ മാധ്യമ സ്ഥാപനങ്ങൾക്ക് നേരെയുള്ള സർക്കാർ നടപടികൾ തീർച്ചയായും എതിർക്കപ്പെടേണ്ടതാണ്. കാരണം, അത്  മാധ്യമപ്രവർത്തകരുടെ സുരക്ഷയെ മാത്രം ബാധിക്കുന്ന ഒരു പ്രശ്നമായല്ല നിലകൊള്ളുന്നത് എന്നതാണ്. സർക്കാരിനെ ചോദ്യം ചെയ്യുന്ന സ്വതന്ത്ര മാധ്യമങ്ങൾ നേരിടുന്ന ഭീഷണി ജനാധിപത്യത്തിൻ്റെ അടിത്തറയെ തന്നെയാണ് ദുർബലപ്പെടുത്തുന്നത്. ഭരണകൂടത്തെ ചോദ്യം ചെയ്യുന്ന മാധ്യമങ്ങളെ അടിച്ചമർത്തുന്നത് പൗരന്മാരുടെ അറിയാനുള്ള അവകാശത്തിന് നേരെയുള്ള കടന്ന് കയറ്റമാണ്. സാമൂഹിക – സാമ്പത്തിക സൂചികകളിൽ വളരെ താഴെ നിൽക്കുന്ന ബിഹാറിനെ അത് കൂടുതൽ പിന്നിലാക്കുകയേയുള്ളു.